Hoe UMC Utrecht medewerkers anders laat reizen

Zo ontstond de Proeftuin Duurzaam Vervoer. Zeven maanden lang verruilden 300 medewerkers van het UMC Utrecht vrijwillig de auto grotendeels voor een duurzame manier van reizen. Dit door hen een groot aantal voordelen te bieden en te onderzoeken welke set van maatregelen bijdraagt aan gedragsverandering. Een project met verrassende uitkomsten. Het hielp het UMC Utrecht niet alleen de CO2-uitstoot te reduceren, maar droeg ook bij aan de gezondheid en het welzijn van haar medewerkers. De proeftuin is inmiddels afgerond. Nu is de eindrapportage verschenen. Met bruikbare resultaten en aanbevelingen voor de hele zorgsector.

“We hopen dat dit voor de sector iets teweegbrengt. Dat deze ervaringen en inzichten bijdragen aan een versnelling van de transitie naar een duurzaam zorgsysteem en daarmee een gezonde samenleving. En wie weet nog veel breder. Het is allemaal onze gezondheid”, zegt Celina Kroon, programmamanager Duurzaamheid in het UMC Utrecht.

Niets doen is geen optie

Of je met de auto, het OV, de fiets of een combinatie hiervan naar het UMC Utrecht reist is heel persoonlijk. Reistijd, kosten en het comfort van de auto zijn vaak doorslaggevend. Celina: “Deze keuze hangt af van het type werk dat je doet, werktijden en de mogelijkheden die het UMC Utrecht biedt. Maar het is ook een strategisch en maatschappelijk vraagstuk, dat gaat over de bereikbaarheid van het Utrecht Science Park, waar de file druk overdag enorm toeneemt. Daarnaast hebben wij als UMC Utrecht ons gecommitteerd aan de Klimaatwet en Green Deal Duurzame Zorg. Niets doen is dus helemaal geen optie. Vanuit die principes zijn we in oplossingen gaan denken. Door samen te leren, bleken die er volop.”

Opzet van de proeftuin:

• 300 collega’s die vaak met de auto reizen, een diverse groep met zorgverleners, onderzoekers, onderwijs en ondersteunende diensten, 29 procent werkt onregelmatig en in diensten;
• De gemiddelde reisafstand van de deelnemers is 33,2 kilometer;
• Het grootste deel van de proeftuindeelnemers reisde voor de start van de proeftuin met de auto/motor naar het UMC Utrecht;
• Deelnemers kregen 100 procent gratis OV (met  Shuttel OV-kaart en Shuttel app) en een hogere fietsvergoeding;
• ​​T​oegang tot ​Hely ​hub​s​ met gratis (elektrische) deelfietsen op Utrecht Centraal, UMC Utrecht en in Bunnik;
• Parkeerrestricties op bepaalde tijden en een thuiswerkvergoeding.

Samen leren wat werkt

Tijdens de proeftuin waren er veel contactmomenten zoals enquêtes, focusgroepen diepte-interviews en inloopmomenten. Zo werden in dit traject heel diverse en rijke reisdata verzameld. Celina Kroon: “Communicatie was essentieel, om te kunnen leren van de ervaringen van deelnemers. Zo vroegen wij voor de start van de proeftuin aan geïnteresseerde deelnemers al naar feedback over de opzet. Dankzij deze terugkoppeling is de oorspronkelijke opzet, waarbij deelnemers werden ingedeeld per vervoersmiddel, gewijzigd en konden de deelnemers per dag in de app aangeven hoe ze wilden reizen. Op basis van feedback uit de focusgroepen is ook gekozen voor het openen van een Hely hub in Bunnik en bij het UMC Utrecht. Door samen te leren wat werkt, ontstond snel een breed draagvlak.”

Resultaten: reductie autokilometers

• De proeftuin duurzaam vervoer toont aan dat de gekozen mix van maatregelen leidt tot een indrukwekkende verandering in gedrag.
• Waar voorheen collega’s voornamelijk met de benzineauto of motor naar het UMC Utrecht reisden, werd tijdens de proeftuin 90 procent van de reizen duurzaam afgelegd.

90 procent duurzame reizen

Wat volgde was een indrukwekkende verandering in gedrag en mentaliteit. Door de deelnemers werd 90 procent van de reizen duurzaam afgelegd. Zo ontdekten de 300 medewerkers dat duurzamer reizen voor velen comfortabeler is dan verwacht en niet alleen beter is voor het milieu, maar ook voor henzelf. Uit de onderzoeken die samen met de TU Delft zijn uitgevoerd rondom de proeftuin blijkt dat onregelmatige werktijden weinig invloed hebben op de houding en het reisgedrag van deelnemers.

Resultaten: meer ontspanning, fitter en veiliger

• Waar veel mensen dachten dat duurzaam reizen vermoeiender zou zijn, voelden ze zich juist ontspannen wanneer ze met de trein, bus of fiets reisden. Het gaf hen de kans om hun gedachten de vrije loop te laten of te genieten van de omgeving.
• Een ander onverwacht voordeel bleek de gezondheid van de deelnemers te zijn. Door vaker de fiets te pakken of te lopen van het station naar werk, voelden velen zich fitter en energieker. Niet alleen zorgde dit voor een betere lichamelijke conditie, maar ook mentaal bleek het een positieve invloed te hebben.
• Voor avond- en nachtdiensten bood het OV ook een extra gevoel van veiligheid. In plaats van moe en met verminderde concentratie achter het stuur te zitten na een lange nachtdienst, konden ze nu ontspannen in de trein stappen.

Keuzevrijheid en flexibiliteit

“Wat ik het mooiste vind, is die doorbraak in het sentiment”, zegt Celina. “Er was weerstand, maar nu zijn mensen echt enthousiast geworden. Sommige deelnemers zeiden ‘als ik twee keer in de maand wél kan parkeren, ben ik helemaal oké om de andere dagen mijn parkeerplek in te leveren’. Dat geeft ruimte voor differentiatie in het parkeerbeleid. Met zoveel verschillende collega’s vraagt het van de organisatie om flexibel te zijn in je mobiliteitsaanbod. Om die reden zijn we met Shuttel en Hely de samenwerking aangegaan. Deze aanbieders van duurzame vervoersopties hebben veel kennis hierover in huis. Op hun beurt wilden zij leren van grote werkgevers welke vervoersopties zouden aansluiten. Een hele fijne samenwerking.”

Aanbevelingen: bied reisadviezen aan

Het rapport levert ook nuttige aanbevelingen. Zoals het delen van reistips tussen collega’s en het aanbieden van op maat gemaakte reisadviezen als een waardevolle aanvulling op het vervoersbeleid. “Een fietsplan en 100 procent ov-vergoeding voor medewerkers hebben we al in het UMC Utrecht. Dit jaar gaan we kijken naar de mogelijkheden voor een ov-kaart, zodat we reizen met het OV gemakkelijker kunnen maken voor collega’s”, aldus Celina.

Verder biedt het rapport volop aanbevelingen voor vervolg. Er zitten nog zoveel kansen in. Er was gewenning nodig, je hebt je vaste woon-werkpatroon, maar door de keuze om het nu bewust anders te gaan doen, verandert dat patroon. Zo wordt duurzaam reizen het nieuwe normaal.”